‘Waan en willekeur’ is een aangrijpende verhalenbundel waarin auteur J.T.B. Jansen zes totaal verschillende verhalen vertelt. De enige overeenkomst is dat de verhalen zich allemaal afspelen tijdens de Tweede Wereldoorlog.
De lezer maakt kennis met de kille Nederlandse soldaat uit ‘Voorbij de catacomben’, met de aandoenlijke kleuter Xavier in ‘Kuuroord’, de tragische jongeling Arthur Rosenthal in ‘Endlösung’, de raadselachtige protagonist Johan Kasper Schmitt van de surrealistische novelle ‘Acte gratuit’, de desolate Duitse militair Karl Weissmann uit ‘Kétyner Graben’ en de opstandige adolescent Wessel Holslag uit het verzetsdocument ‘Aankomst in Arcadië’. Het zijn personages die de lezer geen van allen onberoerd zullen laten.
“Te midden van de bombardementen was hij naar het westen getrokken. Hij had door de bossen en velden lopen dwalen en was bij bunkers gekomen, waar geen mens meer geweest was. Hij zag de verlaten stellingen, de achtergelaten munitiekisten en geschutstukken. De soldaten van zijn sectie was hij toen al lang kwijt. Gevlucht, verdwenen, neergeschoten door de Duitsers.”
Op indringende wijze schildert Jansen de diverse gebeurtenissen en schuwt daarbij niet de diverse kanten van het verhaal te tonen. Onbevooroordeeld schetst hij de beklemmende situaties waarin de hoofdpersonen terechtkomen. Ik heb respect voor het feit dat Jansen het heeft ‘aangedurfd’ om de oorlog vanuit diverse perspectieven te beschouwen; zonder enig waardeoordeel.
Enerzijds vertelt hij het verhaal van de tragische ondergang van de half joodse Arthur Rosenthal, anderzijds is daar het relaas van de Duitse sergeant Weissmann die in het Hongaarse dorpje Kéty werkt en belast is met de registratie van dwangarbeiders die gedeporteerd worden naar Duitsland.
“Ook ik was erbij betrokken, dacht hij, starend naar het papier in zijn hand. Ook al was hij alleen maar een boekhouder geweest die verantwoordelijk was voor de cijfers, zonder die cijfers zouden de Jodentransporten nooit doorgang hebben kunnen vinden.”
De schrijfstijl en taalbeleving van Jansen zijn van hoog niveau en dat geeft ‘Waan en willekeur’ nog een extra dimensie. De verhalen zijn stuk voor stuk bijzonder en afwijkend aan eerdere gepubliceerde verhalen uit deze angstige periode uit onze geschiedenis.
“Zonder twijfel hebben ze me altijd al een zonderling gevonden. Misschien dat ze me daarom van meet af aan gewantrouwd hebben. Toch is dat niet de reden waarom ze me hebben opgesloten in die duistere kliniek.”
Angst, wanhoop, emotie, Jansen weet het allemaal op geloofwaardige wijze te beschrijven. Je gelooft het, je voelt het, het kruipt onder je huid.
De auteur
JTB Jansen (Amsterdam, 1955) studeerde literatuurwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. In 1985 debuteerde hij met de novelle ‘Voorbij de catacomben’ (De Harmonie, Amsterdam), die in herziene versie in deze bundel terugkeert. Zijn debuut werd zeer positief onthaald door de Nederlandse en Vlaamse pers.
Uitvoering
Uitgeverij Palmslag
ISBN 978-94-92115-41-6
Paperback, 253 pagina’s
Over Hanneke Tinor-Centi
Hanneke Tinor-Centi (1960), eigenaar van HT-C Communicatie en Marketing, literair agent, boekmarketeer en recensent.