Over de Tweede Wereldoorlog zijn al enorm veel boeken verschenen. Ook over kamp Westerbork werd bij herhaling geschreven. ‘De bewakers van Westerbork’ onderscheidt zich echter van alle voorgaande werken doordat Frank van Riet in zijn boek specifiek de bewaking van dit kamp centraal stelt.
“Deppner, zoon van een zakenman, was op 8 augustus 1910 in Neuhaldensleben geboren, Het leek erop dat hij een juridische carrière tegemoet ging, want nadat hij in Marburg, Munchen en Halle rechten gestudeerd had, behaalde hij in 1937 de doctorstitel in de rechtswetenschappen. Deppner voelde zich al vroeg aangetrokken tot het nationaalsocialisme. In 1933 werd hij tijdens zijn studietijd lid van de NSDAP en een jaar later ook van de SS.”
Gedurfd, want je kunt je vooraf afvragen of er zich voldoende lezers voor een dergelijk boek melden, maar ik kan diegenen die ook maar enigszins geïnteresseerd zijn, dit boek warm aanbevelen. Juist omdat het iets specifieks toevoegt aan alles wat we al weten over deze gruwelijke periode uit onze vaderlandse geschiedenis.
“Op 20 september 1943 schreef Mechanicus in zijn dagboek dat de discipline in het kamp sinds enkele weken verslapt was. Op dat moment hield de OD geen toezicht meer op de openbare weg, waardoor de bewoners zich vrij en ongedwongen door het kamp konden bewegen. De manschappen van de kamppolitie bemoeiden zich nagenoeg alleen nog maar met de gestraften uit de strafbarak en helden de daar aanwezige bezoekers nauwlettend in de gaten.”
In 1939 werd kamp Westerbork gebouwd als vluchtelingenkamp. Toen de SS het kamp echter slechts drie jaar later overnam, kreeg het een ander doel. Het werd een Durchgangslager voor Joden, Sinti en Roma. Er verschenen wachttorens, versperringen van prikkeldraad en er werd een gracht rondom het kamp gegraven.
“Op 1 juni 1944 kwam het grootste gedeelte van de 1e compagnie naar kamp Westerbork om daar de buitenbewaking van het onbetrouwbare Marechausseedetachement over te nemen. Volgen luitenant Andries van Santen, een van de leidinggevenden, moest de overplaatsing gezien worden als een strafmaatregel, aangezien tachtig procent van het onder hem ressorterende personeel anti-Duits en anti-NSB was. Deze negatieve houding ten opzichte van de Nieuwe Orde ventileerden zijn ondergeschikten duidelijk naar buiten toe.”
Kampcommandant Gemmeker had slechts een gering aantal SS’ers tot zijn beschikking. Zij werden in hun werkzaamheden geassisteerd door de, uit Joden samengestelde, Ordedienst, ook wel de Joodse SS genoemd. De wijze waarop Westerbork werd geleid, was evenzeer gruwelijk als effectief. Slechts enkele honderden Joden (van de in totaal ruim honderdduizend) wisten te ontkomen.
“Hoewel dus niet exact kan worden vastgesteld hoeveel ontvluchtingen hebben plaatsgevonden, heeft de opmerking van Gemmeker over de doeltreffendheid van de represaillemaatregelen een hoog waarheidsgehalte. Het aantal ontvluchtingen stond in vergelijking tot het grote aantal gedeporteerden immers in schril contrast.”
Historicus Frank van Riet beschrijft uiterst kundig en volledig hoe het kamp werd geleid en bewaakt; een vergeten hoofdstuk uit de geschiedenis van Nederland in oorlogstijd en een waardevolle aanvulling op alle boeken die er al over de Tweede Wereldoorlog zijn verschenen.
Bij het boek hoort overigens een gelijknamige tentoonstelling. De tentoonstelling De bewakers van Westerbork is te zien vanaf 22 oktober 2016 t/m 26 maart 2017 in het museum van Kamp Westerbork. Op vertoon van het entreebewijs kunnen bezoekers van het Herinneringscentrum de publicatie van Van Riet aanschaffen met korting.
Over de auteur
Frank van Riet is historicus en deed als geassocieerd onderzoeker van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork onderzoek naar de bewaking van het Durchgangslager.
Uitvoering
Uitgever Boom Geschiedenis
Paperback, 370 pagina’s
ISBN 9789058756077
Over Hanneke Tinor-Centi
Hanneke Tinor-Centi (1960), communicatiemanager, tekstschrijver, boekrecensent en boekmarketeer.